استحاله وابسته به سن ماکولا
(Age-related Macular Degeneration – AMD) یکی از شایع‌ترین علل کاهش دید مرکزی در افراد بالای ۵۰ سال است. در ادامه خلاصه‌ای جامع از این بیماری آورده‌ام 👇
⸻
🔹 تعریف
AMD بیماری مزمن و پیشرونده‌ای است که ماکولا (بخش مرکزی شبکیه مسئول دید دقیق) را درگیر می‌کند و موجب کاهش تدریجی دید مرکزی می‌شود، در حالی که دید محیطی معمولاً حفظ می‌گردد.
⸻
🔹 انواع اصلی
1. نوع خشک (Dry / Nonexudative)
• حدود ۸۵–۹۰٪ موارد را شامل می‌شود.
• مشخصه‌ی آن وجود Drusen (رسوبات زردرنگ زیر اپی‌تلیوم رنگدانه‌ای شبکیه) و آتروفی اپی‌تلیوم رنگدانه‌ای شبکیه (RPE) است.
• پیشرفت معمولاً آهسته است.
• در مراحل انتهایی ممکن است به geographic atrophy برسد.
2. نوع تر (Wet / Exudative / Neovascular)
• حدود ۱۰–۱۵٪ موارد ولی مسئول بیشتر موارد کاهش دید شدید است.
• مشخصه‌ی آن نئوواسکولاریزاسیون کوروئیدی (CNV) است؛ عروق جدید و شکننده از کوروئید رشد کرده و باعث نشت مایع، خون‌ریزی و ایجاد اسکار فیبروتیک می‌شوند.
• پیشرفت سریع‌تر و دید مرکزی ممکن است به‌صورت ناگهانی افت کند.
⸻
🔹 عوامل خطر
• سن بالا (بزرگ‌ترین عامل)
• سابقه خانوادگی و ژنتیک (به‌ویژه پلی‌مورفیسم‌های CFH و ARMS2)
• سیگار
• نور آبی و تابش آفتاب مزمن
• چاقی و رژیم پرچربی
• فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی‌عروقی
⸻
🔹 تظاهرات بالینی
• تاری یا موج‌دار دیدن خطوط صاف (metamorphopsia)
• کاهش دید مرکزی
• وجود اسکوتوم مرکزی در مراحل پیشرفته
• در معاینه: drusen، تغییرات رنگ RPE، یا خون و اگزودا در نوع تر
⸻
🔹 تشخیص
• OCT: روش اصلی برای بررسی تجمع مایع زیر شبکیه و تشخیص CNV
• Fluorescein angiography: برای تعیین نوع و محل CNV
• Amsler grid: برای پیگیری تغییرات دید مرکزی توسط بیمار
⸻
🔹 درمان
1. نوع خشک:
• درمان قطعی ندارد.
• مکمل‌های آنتی‌اکسیدان (فرمول AREDS2: ویتامین C، E، لوتئین، زآگزانتین، زینک، مس) در مراحل میانی ممکن است پیشرفت بیماری را کند کند.
• کنترل عوامل خطر (ترک سیگار، تغذیه سالم).
2. نوع تر:
• تزریق داروهای ضد VEGF (مثل ranibizumab، aflibercept، bevacizumab) درمان اصلی است.
• در گذشته: فتودینامیک‌تراپی یا لیزر حرارتی، ولی امروزه کمتر کاربرد دارند.
⸻
🔹 پیگیری
• بیماران باید به‌طور منظم با OCT یا Amsler grid پایش شوند.
• پایش چشم مقابل به‌ویژه در نوع تر بسیار مهم است